Klinkt onsmakelijk. Smeerwortel? Iets dat bananenschillig of erger op argeloze voorbijgangers ligt te wachten. Smeerwortel? Een drabbig goedje dat bio-verantwoord schoenonderhoud dient, maar vooral de kleding bevuilt. Smeerwortel? Een van oude Kelten overgeleverd multifunctioneel moddermasker voor zoekende zielen en radeloze rimpelhoofden. Smeerwortel? Een onduidelijke substantie die bij alternatieve huishoudens in een etiketloos potje naast de biologische pindakaas en de zelfgemaakte jam staat. Smeerwortel? Een plant. Een plant?
Ja, een gewone plant met alles erop en eraan. Dat wil zeggen: zo gewoon als gewone planten kunnen zijn. Dus best bijzonder. Talrijk en op kijkafstand, in bermen en op dijken. Allesbehalve onopvallend, goed herkenbaar en groot genoeg, dus alles is te zien. Alles behalve de (smeer-)wortel. Vreemd genoeg toch niet al te bekend, de klokkenspelachtige bloemtuilen en robuust-ruwe bladeren die sierlijk spits toelopen. Hij bloeit al vroeg (foto 1), begin mei of eerder, en schoudert dan prominent boven het nog lage gras uit. Maar ook later zijn de paarse, dan wel roze of gebroken witte bloemen (foto's 2 en 3) nog goed te zien, een feestmaal voor hommels die de bloemen aan de achterkant openbijten als ze er niet snel genoeg bij kunnen.
Niets van wat je ziet verklaart de naam smeerwortel. Die verklaring zit van binnen: een stof die de weefselgroei bevordert. Daarmee kunnen wonden sneller helen, maar ook gebroken of gekneusde botten. De vulling van compressen en de werkzame stof voor zalven wordt door de gehele plant, niet in de laatste plaats de wortel geleverd. De medicinale werking, die in grootmoeders tijd - en waarschijnlijk reeds in de verre oudheid - hooglijk werd geapprecieerd, is ook met moderne middelen vastgesteld. De wetenschappelijke naam van de smeerwortel - Symphytum officinale - duidt ook op zijn helende eigenschappen: Symphytum betekent 'samengroeien' en officinale staat voor 'gebruikt in de apotheek'.
Maar je hoeft gelukkig geen wonden of botbreuken te hebben om de smeerwortel te kunnen appreciëren. Wat hij laat zien, deze 'ruwbladige', de familie waartoe ook het vergeet-mij-nietje behoort, is wonder genoeg. Een wonder dat tot in augustus blijft bloeien.
