Winterkoeien

Winterkoeien (1) de 'stier van Potter', Paulus Potter
Winterkoeien (2) 'Het Middaguur', George Henry
Winterkoeien (3) Schotse Hooglanders op het Nuilerveld bij Pesse

Nu de koeien op stal staan zullen we het moeten doen met afbeeldingen uit betere tijden. Je kunt natuurlijk genoegen nemen met de karikaturen op melkpakken en andere zuivelproducten, maar het is een stuk interessanter om eens even de koe in de kunst te omarmen. In het verre verleden was het niet veel soeps met koeien in de kunst, want daar was - anders dan bij het paard dat met zijn berijder voorop ging in de strijd - maar weinig heldhaftigs aan. Inmiddels heeft de koe echter veel terrein goedgemaakt en wordt nu misschien wel vaker geschilderd dan het paard. Die opkomst startte in de Gouden Eeuw. Voor die tijd was er hooguit wel eens een halfduistere koe te zien, ergens achter Maria en het kindje Jezus als die in de stal van Bethlehem werden afgebeeld. Maar nu kwamen de landschapsschilders op, waarvan sommige niet te beroerd waren om eens wat runderen te vereeuwigen in hun 'natuurlijke omgeving'.
De bekendste geschilderde koe is eigenlijk een stier: de 'stier van Potter', een schilderij waarop wel degelijk ook een koe te zien is (foto 1). Maar het doek - op zichzelf al enorm - wordt gedomineerd door een reusachtige stier die er overigens nogal braafjes bij staat. Dit werk van Paulus Potter hangt gewoon weer in het Mauritshuis, maar ik fotografeerde het toen het tijdelijk in het Haagse Gemeentemuseum hing wegens de verbouwing van het Mauritshuis. Potter was misschien de bekendste, maar zeker niet de enige die wat met koeien had: ook zijn tijdgenoot Albert Cuyp - die van de markt, ja - heeft er nogal wat vereeuwigd.
Een volgende golf van geschilderde koeien begon halverwege de negentiende eeuw met opkomst van romantiek en naturalisme, in Nederland uitmondend in de Haagse school. Uit die tijd zijn bijvoorbeeld ook de Glasgow Boys bekend, van wie onlangs een tentoonstelling in het Drents Museum in Assen te zien was. Daar fotografeerde ik 'Het middaguur' van George Henry (foto 2), met een koe die de schaduw heeft opgezocht.
Wie toch liever echte koeien ziet, ook in de winter, kan terecht in een groeiend aantal natuurgebieden waar speciale koeien het hele jaar buiten lopen om hun onbezoldigede graaswerk te doen, zoals de Schotse Hooglanders op het Nuilerveld bij Pesse (foto 3).