'De Nederlanden'

'De Nederlanden' (1) zand en water, een begin
De Nederlanden' (2) de beginregels van dit epische gedicht van Arthur van Schendel
'De Nederlanden' (3) omslag van deze laatste publicatie van Arthur van Schendel

Rond Bevrijdingsdag gaat een mens dingen anders bekijken, ook zijn boekenkast. Daar zie ik 'De Nederlanden' van Arthur van Schendel staan. Diens laatste publicatie, kort na de bevrijding. Een episch gedicht dat doet denken aan de Mei van Gorter, die door Van Schendel zeer werd bewonderd. Het ontstaan uit zand en water (foto's 1 en 2) vormt de aanloop naar een verhandeling over bewoning en strijd, over God en de kiemen van verderf, over een volk dat viel. En dat door geloof en vertrouwen, de moed van hen die vielen en een koningin-moeder kon worden gered. De slotregels:

     Wijdt dan het diepst van uw gedachtenis
aan hen die voor uw vrijheid moesten strijden
en alles gaven in den zwarten tijd,
zij 't niet een graf alleen, waar hun gebeente
te rusten ligt, dat gij met kransen eert,
het is hun ziel, die immer voort wil leven,
geeft haar een bloem die uit uw ziel ontluikt.
En legt den luisterglans van uw gedenken
ten sieraad om dat schoone moederhart
dat bloedde en brak toen het van u moest wijken,
maar leven bleef en voor uw zegen bad
en in zijn smarten voor uw recht bleef waken.
Geen volk verging waar zulk een moeder stond
met zulk een reinen moed als de vorstin
wier naam staat in het hart der Nederlanden.

Van Schendel (Batavia 1874 - Amsterdam 1946) verbleef tijdens de Tweede Wereldoorlog in Italië. Hij woonde er al jaren toen de oorlog - ook daar - uitbrak. Zijn boeken werden door de Duitsers verboden en vanzelfsprekend was het ook onmogelijk om naar Nederland te reizen. 'De Nederlanden' schreef hij derhalve in Italië, in de hoop het na de oorlog in Nederland te kunnen publiceren. Dat gebeurde ook, in het najaar van 1945: moeizamer en vermoedelijk wat later dan gehoopt. Want op de dag van de bevrijding in Italië, toen hij dol van vreugde de straat op rende, werd hij getroffen door een beroerte. Zodra het kon werd hij, gedeeltelijk verlamd, naar Nederland gebracht. Hij zou nooit helemaal meer herstellen en overleed in 1946.