Pokhout

In de tijd dat het op Bonaire gortdroog is en alle bomen en struiken ontbladerd staan te overleven, hopelijk, springt er één boom uit die ondanks alles gesierd is met een ronde kroon vol donkergoen blad: de Pokhoutboom. Ondanks zijn ruw klinkende naam is het een sierlijke, niet al te hoge boom, die vooral bekend is geworden vanwege het bij leven onzichtbare, bijna zwarte, zware en onverslijtbare hout dat ideaal was voor scheepskatrollen en nog steeds is voor schroefaslagers. Zijn Papiamentse naam Wayaká klinkt een stuk zonniger en past beter bij deze mooie, inheemse boom.

Na de ontdekking van het eiland werd de Pokhoutboom (Guaiacum officinalis) gretig gekapt en naar Nederland verscheept voor toepassingen in de scheepsbouw. Daarna viel de oogst stil, want pokhout is vooral zo bijzonder omdat het heel langzaam groeit. Gelukkig is de boom bij dat rigoureuze 'oogsten' niet uitgestorven en langzaam maar zeker keert de Wayaká terug in het ruige Bonaireaanse landschap. Ook in tuinen zie je hem steeds vaker zijn donkergroene kop opsteken, zoals de twee in mijn eigen tuin die mij trakteren op hun dappere, geveerde blaadjes, groene stammen die op legpuzzels lijken (foto 3), kleine blauwe bloemetjes (foto 1), geel-oranje vruchten (foto 2) en Chuchubi's die de vruchten komen eten.

Het pokhout wordt op Bonaire niet meer geoogst, al blijft het bijzondere hout dat in water zinkt gewild, vooral als lagering voor continu draaiende assen, zoals die van scheepsschroeven en molens. Dat komt doordat het hout vrijwel niet slijt en continu een vetachtige hars afgeeft, een natuurlijk smeermiddel. Daarentegen is pokhout als geneesmiddel is niet langer in trek, ook al dankt het dáár zijn naam aan: het werd namelijk als medicijn tegen de Spaanse pokken (syfilis!) ingezet. De engelsen hebben de boom om diezelfde reden Lignum vitae genoemd: hout des levens.

De Pokhoutboom mag op Bonaire nu van zijn rust genieten en gewoon een beetje mooi staan te zijn.